पाइल्स, जसलाई चिकित्सकीय भाषामा हेमोरोइड्स पनि भनिन्छ, मलद्वार वरपरका शिराहरू सुन्निने र कहिलेकाहीँ रक्तस्राव हुने अवस्था हो । यो एक सामान्य स्वास्थ्य समस्या हो, जुन विभिन्न कारणले हुन सक्छ । विशेषगरी, खानपान र जीवनशैलीले पाइल्सको जोखिमलाई बढाउन वा कम गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यस लेखमा हामी कस्ता खानेकुराले पाइल्स निम्त्याउन सक्छ, कसरी त्यसबाट जोगिने र पाइल्स भएको कसरी थाहा पाउने भन्ने विषयमा विस्तृत रूपमा चर्चा गर्नेछौं ।
कस्ता खानेकुराले पाइल्स हुन सक्छ?
पाइल्सको प्रमुख कारणहरू मध्ये एक कब्जियत हो । कब्जियतले मल त्याग गर्दा जोड लगाउनुपर्ने अवस्था सिर्जना गर्छ, जसले मलद्वार वरपरका शिराहरूमा दबाब पर्छ र तिनीहरू सुन्निन थाल्छन् । कब्जियत निम्त्याउने खानेकुराले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ । यहाँ केही यस्ता खानेकुराहरूको चर्चा गरिएको छ:
१. कम फाइबरयुक्त खाना
फाइबरले मललाई नरम बनाउँछ र मल त्यागलाई सहज बनाउँछ । तर, कम फाइबरयुक्त खानाले कब्जियत निम्त्याउँछ, जसले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ ।
उदाहरण: प्रशोधित खाना (जस्तै चिप्स, बिस्कुट), फास्ट फूड, मासु, चीज, र परिष्कृत कार्बोहाइड्रेट (जस्तै सेतो रोटी, पास्ता, चामल) ।
प्रभाव: यस्ता खानेकुराले मललाई कडा बनाउँछ र मल त्याग गर्दा जोड लगाउनुपर्ने हुन्छ ।
२. मसालेदार र तिखो खाना
मसालेदार र तिखो खानाले पाचन प्रणालीलाई उत्तेजित गर्छ र मलद्वारमा जलन पैदा गर्न सक्छ ।
प्रभाव: यदि तपाईंलाई पहिलेदेखि नै पाइल्स छ भने, यस्ता खानाले लक्षणलाई अझ खराब बनाउँछ ।
३. अल्कोहल र क्याफिनयुक्त पेय
अल्कोहल र क्याफिनले शरीरलाई डिहाइड्रेट गर्छ, जसले मललाई कडा बनाउँछ र कब्जियत निम्त्याउँछ ।
उदाहरण: रक्सी, कफी, चिया, र ऊर्जा पेय ।
प्रभाव: यस्ता पेय पदार्थको अत्यधिक सेवनले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ ।
४. अत्यधिक नुनिलो खाना
नुनले शरीरमा पानीको मात्रा घटाउँछ, जसले मललाई कडा बनाउँछ ।
प्रभाव: यसले मल त्यागलाई कठिन बनाउँछ र पाइल्सको जोखिम बढाउँछ ।
५. कम पानी पिउने बानी
पानीको कमीले मललाई कडा बनाउँछ र कब्जियत निम्त्याउँछ ।
समाधान: दिनमा कम्तीमा ८-१० गिलास पानी पिउनु आवश्यक छ ।
कसरी जोगिने?
पाइल्सबाट जोगिनका लागि खानपान र जीवनशैलीमा विशेष ध्यान दिनु आवश्यक छ । यहाँ केही प्रभावकारी सुझावहरू दिइएका छन्:
१. फाइबरयुक्त खाना खाने
फाइबरले मललाई नरम बनाउँछ र मल त्यागलाई सहज बनाउँछ, जसले पाइल्सको जोखिम कम गर्छ ।
फाइबरयुक्त खानेकुरा:
– ताजा फलफूल (जस्तै स्याउ, केरा, सुन्तला, नाशपाती) ।
– सागपात (जस्तै पालक, ब्रोकाउली, गाँजर) ।
– सिमी, दाल, चना ।
– सम्पूर्ण अन्न (जस्तै गहुँ, जौ, मकै, ब्राउन राइस) ।
सुझाव: दिनमा कम्तीमा २५-३० ग्राम फाइबर खानुहोस् ।
२. प्रशस्त पानी पिउने
पानीले मललाई नरम बनाउँछ र कब्जियतबाट बचाउँछ ।
सुझाव: दिनमा कम्तीमा ८-१० गिलास पानी पिउनुहोस् । यदि तपाईं शारीरिक रूपमा सक्रिय हुनुहुन्छ भने, पानीको मात्रा बढाउनुहोस् ।
३. नियमित व्यायाम गर्ने
व्यायामले पाचन प्रणालीलाई सक्रिय बनाउँछ र कब्जियतबाट बचाउँछ ।
उदाहरण: दिनमा कम्तीमा ३० मिनेट हिँड्ने, दौडने, साइक्लिङ गर्ने वा योग गर्ने ।
प्रभाव: यसले आन्द्रालाई स्वस्थ राख्छ र मल त्यागलाई नियमित बनाउँछ ।
४. मल त्याग गर्दा जोड नलगाउने
मल त्याग गर्दा जोड लगाउँदा मलद्वारमा दबाब पर्छ, जसले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ ।
सुझाव: यदि मल त्याग गर्न कठिन छ भने, आफ्नो आहारमा फाइबरको मात्रा बढाउनुहोस् र पानी प्रशस्त पिउनुहोस् ।
५. लामो समयसम्म बसिरहने बानी त्याग्ने
लामो समयसम्म एउटै ठाउँमा बसिरहँदा मलद्वारमा दबाब पर्छ, जसले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ ।
सुझाव: हरेक एक घण्टामा केही मिनेट हिँड्ने वा उभिने गर्नुहोस् ।
६. मसालेदार र तिखो खानाबाट टाढा रहने
यदि तपाईंलाई पाइल्सको समस्या छ भने, मसालेदार र तिखो खानाले लक्षणलाई खराब बनाउन सक्छ ।
सुझाव: हल्का र सन्तुलित खाना खानुहोस् ।
७. अल्कोहल र क्याफिनको सेवन कम गर्ने
यी पेय पदार्थले शरीरलाई डिहाइड्रेट गर्छ, त्यसैले यिनको सेवन कम गर्नुहोस् ।
सुझाव: पानी, ताजा फलफूलको जुस, वा हर्बल चिया पिउनुहोस् ।
पाइल्स भएको कसरी थाहा पाउने?
पाइल्सका लक्षणहरू सामान्यतया स्पष्ट हुन्छन्, तर कहिलेकाहीँ अन्य रोगहरूसँग पनि मिल्दोजुल्दो हुन सक्छ । यहाँ पाइल्सका प्रमुख लक्षणहरू दिइएका छन्:
१. मलद्वार वरपर दुखाइ वा असुविधा
मल त्याग गर्दा वा बस्दा मलद्वार वरपर दुखाइ वा असुविधा महसुस हुन सक्छ ।
२. मलद्वारबाट रक्तस्राव
मल त्याग गर्दा उज्यालो रातो रगत देखिन सक्छ । यो रगत सामान्यतया टिस्यु पेपर वा ट्वाइलेटमा देखिन्छ ।
नोट: यो लक्षण अन्य रोगहरू (जस्तै कोलोरेक्टल क्यान्सर) को संकेत पनि हुन सक्छ, त्यसैले चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् ।
३. मलद्वार वरपर चिलाउने वा जलन
सुन्निएका शिराहरूले मलद्वार वरपर चिलाउने वा जलन पैदा गर्न सक्छ ।
४. मलद्वारबाट मासुको डल्लो निस्कने
आन्तरिक पाइल्सको अवस्थामा, सुन्निएका शिराहरू मलद्वारबाट बाहिर निस्कन सक्छन् र मासुको डल्लो जस्तो देखिन सक्छ ।
लक्षण: यो डल्लो कहिलेकाहीँ आफैं भित्र जान्छ, तर कहिलेकाहीँ हातले धकेल्नुपर्ने हुन सक्छ ।
५. मल त्याग गर्दा अधुरो महसुस हुने
मल त्याग गरे पनि पूर्ण रूपमा खाली भएको महसुस नहुन सक्छ ।
सुझाव: यदि तपाईंलाई यी मध्ये कुनै पनि लक्षण देखा परेमा, तुरुन्तै चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् । पाइल्सको निदान सामान्यतया शारीरिक जाँच र कहिलेकाहीँ थप परीक्षणहरू (जस्तै कोलोनोस्कोपी) मार्फत गरिन्छ ।
अन्त्यमा, पाइल्स एक सामान्य स्वास्थ्य समस्या हो, तर सही खानपान र जीवनशैली अपनाएर यसबाट बच्न सकिन्छ । कम फाइबरयुक्त खाना, मसालेदार खाना, अल्कोहल, र कम पानी पिउने बानीले पाइल्सको जोखिम बढाउँछ । यसबाट बच्न फाइबरयुक्त खाना खाने, प्रशस्त पानी पिउने, नियमित व्यायाम गर्ने, र मल त्याग गर्दा जोड नलगाउने जस्ता साधारण उपायहरू अपनाउन सकिन्छ ।
यदि तपाईंलाई पाइल्सको लक्षण देखा परेमा, लाज नमानी चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् । समयमै उपचार पाएमा पाइल्सलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ र यसले तपाईंको दैनिक जीवनमा पर्ने असरलाई कम गर्न सकिन्छ । स्वस्थ जीवनशैली अपनाएर पाइल्सबाट टाढा रहनुहोस् र आफ्नो स्वास्थ्यप्रति सचेत रहनुहोस्!
