अहिलेको समयमा बालबालिकामा असामान्य व्यवहारहरू देखिन थालेका छन्। स्कुल जान नमान्ने, एकान्त मन पराउने, घरमा ढोका लगाएर बस्ने जस्ता चकचके प्रवृत्ति सामान्यजस्तै देखिन्छ। पाहुना आउँदा रमाउने बच्चाहरू कम हुँदै गएका छन्। बरु उनीहरू पाहुना देख्नासाथ लुक्ने, वा मोबाइल तथा ट्याब्लेटमा झुण्डिरहने गर्छन्।

बालबालिकामा आत्महत्याको संख्या पछिल्लो पाँच वर्षमा बढ्दो छ। गत आर्थिक वर्षमा मात्रै ६६२ जना बालबालिकाले आत्महत्या गरेका छन्, जुन कूल आत्महत्याको १०% हो। यसमध्ये ४१० बालिका र २५२ बालक रहेका छन्।

मनोसामाजिक समस्या आत्महत्याको मुख्य कारण हो। अभिभावकको व्यवहारले पनि बालबालिकामा ठूलो प्रभाव पार्छ। धेरैजसो अवस्थामा बालिकाहरूलाई हुर्काउने तरिकामा विभेद गरिएको पाइन्छ, जसले उनीहरूलाई कमजोर महसुस गराउँछ।

हार्न नसिकाउने शिक्षा प्रणाली

अहिलेको शिक्षा प्रणालीले बच्चाहरूलाई हार्न सिकाइरहेको छैन। उनीहरूलाई सँधै उत्कृष्ट बन्नुपर्ने दबाब दिइन्छ, तर असफलताको सामना कसरी गर्ने भन्ने शिक्षा दिइँदैन। जसका कारण उनीहरू आत्मविश्वास गुमाउँदै जान्छन्। अनावश्यक प्रतिस्पर्धाले उनीहरूलाई निराश बनाउने सम्भावना बढाउँछ।

एकल परिवार र अभिभावकको भूमिकामा परिवर्तन

अहिलेका बालबालिकाको धेरैजसो समय विद्यालय र घरमै बित्छ। एकल परिवारमा बस्ने बच्चाहरूले अभिभावकसँग गुणस्तरीय समय बिताउने अवसर कम पाउने भएकाले उनीहरू भावनात्मक रूपमा कमजोर देखिन्छन्। अभिभावकले बच्चासँग दिन सक्ने समयको मात्रा सीमित भए पनि, त्यो गुणस्तरीय हुनुपर्छ।

सफलताको दबाबले मानसिक समस्या बढाउँदै

आजको शिक्षा प्रणालीले बच्चाहरूलाई केवल सफलताको लागि मात्र तयार पारिरहेको छ। मानसिक लचकतालाई खासै महत्त्व दिइएको छैन। निरन्तरको दबाबले गर्दा उनीहरूमा आत्मसम्मानको कमी, असफलताप्रति भय, र चिन्ताजन्य समस्या देखा पर्न थालेका छन्।

समाधानको उपाय

बालबालिकालाई समस्या समाधान गर्ने उपाय सिकाउनु अत्यावश्यक छ। तिनीहरूलाई सिर्जनशील बनाउन, समस्यासँग जुध्ने आत्मबल दिन, र सहअस्तित्वको भावना विकसित गराउनु आवश्यक छ।

मुख्य सुधारका उपायहरू निम्नानुसार छन्:

सामाजिक घुलमिललाई प्रोत्साहन गर्ने – बच्चाहरूलाई साथीभाइसँग खुला संवाद गर्न सिकाउनु पर्छ।

स्क्रिन समय सीमित गर्ने – मोबाइल र अन्य ग्याजेटको प्रयोगलाई सीमित गर्दै बाहिरी खेलकुदमा जोड दिनुपर्छ।

गुणस्तरीय पारिवारिक समय दिने – बच्चासँग दिनको कम्तीमा एक घण्टा सक्रिय संवाद गर्ने।

सफलता र असफलतालाई समान रूपमा बुझाउने – असफलतालाई जीवनको एक महत्वपूर्ण पाठको रूपमा लिन प्रेरित गर्ने।

मानसिक स्वास्थ्यमा ध्यान दिने – बालबालिकाका भावनात्मक अवस्थाहरू बुझ्ने र आवश्यक परामर्श दिने।

यदि हामीले यी पक्षमा ध्यान दिएनौं भने, भविष्यमा बालबालिकामा देखिने मनोसामाजिक समस्याहरू झन् गहिरिनेछन्। त्यसैले सही समयमै सचेत हुने बेला आएको छ।