रुघाखोकी एक सामान्य स्वास्थ्य समस्या हो जुन भाइरल संक्रमणका कारण हुन्छ । यो प्रायः राइनोभाइरसबाट उत्पन्न हुन्छ र यसले माथिल्लो श्वासप्रणालीलाई प्रभावित गर्छ । रुघाखोकीका लक्षणहरूमा नाक बग्ने, घाँटी दुख्ने, खोकी लाग्ने, हाच्छिउँ आउने र कहिलेकाहीं ज्वरो आउने समावेश छन् । यद्यपि रुघाखोकीको कुनै निश्चित औषधि छैन, तर घरेलु उपचारहरूले यसका लक्षणहरूलाई कम गर्न र छिटो निको हुन मद्दत गर्न सक्छन् ।
यो लेखमा हामी नेपालमा प्रचलित र प्रमाणित घरेलु उपचारहरूको चर्चा गर्नेछौं, जुन तथ्य र वैज्ञानिक आधारमा टेकेका छन् ।
१. तातो तरल पदार्थ
तातो तरल पदार्थहरू जस्तै कुखुराको सुप, हर्बल चिया वा तातो पानी पिउनाले रुघाखोकीका लक्षणहरू कम गर्न ठूलो भूमिका खेल्छ । तातो तरलले घाँटीको जलन र दुखाइलाई शान्त पार्छ भने नाकको बन्दलाई खोल्न मद्दत गर्छ । यो विधिले म्युकसलाई पातलो बनाउँछ, जसले सास फेर्न सजिलो हुन्छ ।
Chest जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनअनुसार, तातो तरल पदार्थले श्वासप्रणालीको सङ्क्रमणलाई कम गर्छ र शरीरलाई हाइड्रेटेड राख्छ । नेपालमा तातो झोल र मसलायुक्त चिया रुघाखोकीको समयमा सामान्य रूपमा प्रयोग गरिन्छ ।
२. अदुवा र मह
अदुवा र महको मिश्रण रुघाखोकीको लागि पुरानो र प्रभावकारी उपचार हो । अदुवामा एन्टी-इन्फ्लेमेटरी र एन्टिमाइक्रोबियल गुण हुन्छन्, जसले भाइरससँग लड्न सहयोग गर्छ । त्यस्तै, महमा एन्टिब्याक्टेरियल गुण हुन्छ र यसले खोकी र घाँटीको दुखाइलाई कम गर्छ । एक चम्चा महमा सानो टुक्रा अदुवा मिसाएर खाँदा राहत मिल्छ ।
American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine मा प्रकाशित अध्ययनले अदुवा र महको संयोजनले खोकी दबाउन प्रभावकारी हुने देखाएको छ । नेपालमा यो विधि घर-घरमा प्रयोग गरिन्छ ।
३. बाफ लिने
बाफ लिनु रुघाखोकीको सबैभन्दा सरल र प्रभावकारी उपाय हो । तातो पानीको बाफले नाकको बन्दलाई खोल्छ र साइनसको दबाब कम गर्छ । यसका लागि एउटा भाँडोमा तातो पानी राखेर तौलियाले ढाकी बाफ लिन सकिन्छ ।
यदि बाफमा युकेलिप्टस तेलको केही थोपा मिसाइयो भने थप फाइदा हुन्छ । यो विधि चिकित्सकहरूले पनि सिफारिस गर्छन् किनभने यसले श्वास नलीलाई सहज बनाउँछ । नेपालमा यो परम्परागत उपचारको रूपमा प्रचलित छ ।
४. नुनपानीले कुल्ला गर्ने
नुनपानीले कुल्ला गर्नाले घाँटीको दुखाइ र सूजन कम हुन्छ । एक गिलास तातो पानीमा आधा चम्चा नुन मिसाएर दिनमा दुई-तीन पटक कुल्ला गर्नाले घाँटीमा जम्मा भएको म्युकस र ब्याक्टेरिया हट्छ ।
यो विधि वैज्ञानिक रूपमा प्रमाणित छ र सामान्य रुघाखोकीमा चिकित्सकहरूले सुझाव दिने गर्छन् । नेपालका गाउँघरमा यो सस्तो र सुलभ उपायको रूपमा प्रयोग हुन्छ ।
५. बेसार दूध
बेसार दूध रुघाखोकीको लागि नेपाली घरमा लोकप्रिय उपचार हो । बेसारमा करकुमिन नामक तत्व हुन्छ, जसमा एन्टी-इन्फ्लेमेटरी र एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरू हुन्छन् । एक गिलास तातो दूधमा आधा चम्चा बेसार मिसाएर पिउनाले प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो हुन्छ र लक्षणहरू कम हुन्छन् ।
Journal of Medicinal Food मा प्रकाशित एक अध्ययनले बेसारको यस्तो गुणलाई पुष्टि गरेको छ । यो विधि नेपालमा पुस्तौंदेखि प्रयोगमा छ ।
६. पर्याप्त आराम
रुघाखोकीबाट छिटो निको हुन पर्याप्त आराम आवश्यक छ । आरामले शरीरलाई भाइरससँग लड्न ऊर्जा दिन्छ र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सक्रिय बनाउँछ । Sleep जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनअनुसार, कम निद्राले प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर हुन्छ, जसले रुघाखोकीको जोखिम बढाउँछ । त्यसैले, दिनमा कम्तीमा ७-८ घण्टा सुत्नु जरुरी छ ।
यी घरेलु उपचारहरूको प्रभावकारिता वैज्ञानिक अध्ययन र परम्परागत ज्ञानमा आधारित छ । तातो तरल पदार्थले लक्षण कम गर्ने कुरा Chest जर्नलमा पुष्टि भएको छ । अदुवा र महले खोकी र घाँटीको जलन कम गर्छ भन्ने कुरा American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine ले देखाएको छ ।
बाफ लिने र नुनपानीले कुल्ला गर्ने विधि चिकित्सकीय रूपमा सिफारिस गरिएको छ । बेसारको फाइदा Journal of Medicinal Food ले प्रमाणित गरेको छ भने आरामको महत्व Sleep जर्नलले जोड दिएको छ । यी सबै उपचार नेपालमा सुलभ र सांस्कृतिक रूपमा स्वीकार्य छन् ।
अस्वीकरण: यो लेख जानकारीका लागि मात्र हो । कुनै स्वास्थ्य समस्या भएमा चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् ।
